Chỉ còn vấn đề dịch bệnh, xem ra rất có khả năng. Nhưng trên địa bàn cư trú hàng vạn cây số của người Maya, mà lại lây lan một loại dịch bệnh rộng khắp đến như thế thì rất hiếm. Hơn nữa, linh toàn bộ cuộc di cư của người Maya kéo dài tơi trăm năm. Một trận dịch bệnh lây lan đột ngột kiểu cấp tính như vậy không thể có khả năng kéo dài đến như thế được.
Có người qua nghiên cứu một phần tượng thơ cũng bị phá huỷ, và hiện tượng ngôi báu của người thông trị bị lật đổ thì cho rằng có thể là do đấu tranh giai cấp. Đúng là đã từng có đấu tranh giai cấp trong xã hội của người Maya, nhưng đấu tranh đó chỉ mang tính cục bộ, chỉ xảy ra ở một số thành phố và địa phương cá biệt. Còn việc người Maya di cư lên miền Bắc mang tính toàn cục.
Có người lại giải thích việc di cư đó là nguyên nhân môi trường sinh thái, chẳng hạn có thể người Maya áp dụng biện pháp cày cấy nào đỏ không hợp lý, dẫn đến việc phá hỏng rừng cây, làm cho (đất đai bạc màu v.v… gây ra cảnh đói khổ buộc phải bỏ đi. Nhưng rất nhiều học giả qua khảo sát đà phát, hiện thấy, về sản xuất nông nghiệp thì người Maya đã để lại những dấu hiệu chứng tỏ họ có trình (lộ khá là tiên tiến. Từ rất sớm họ đã biết áp dụng chế độ luân canh, và đã biết cách tập trung sản xuất thâm canh. Làm như vậy sẽ không mất đi độ màu mõ của đất, lại có thể nâng cao hiệu quả.
Có người qua nghiên cứu một phần tượng thơ cũng bị phá huỷ, và hiện tượng ngôi báu của người thông trị bị lật đổ thì cho rằng có thể là do đấu tranh giai cấp. Đúng là đã từng có đấu tranh giai cấp trong xã hội của người Maya, nhưng đấu tranh đó chỉ mang tính cục bộ, chỉ xảy ra ở một số thành phố và địa phương cá biệt. Còn việc người Maya di cư lên miền Bắc mang tính toàn cục.
Có người lại giải thích việc di cư đó là nguyên nhân môi trường sinh thái, chẳng hạn có thể người Maya áp dụng biện pháp cày cấy nào đỏ không hợp lý, dẫn đến việc phá hỏng rừng cây, làm cho (đất đai bạc màu v.v… gây ra cảnh đói khổ buộc phải bỏ đi. Nhưng rất nhiều học giả qua khảo sát đà phát, hiện thấy, về sản xuất nông nghiệp thì người Maya đã để lại những dấu hiệu chứng tỏ họ có trình (lộ khá là tiên tiến. Từ rất sớm họ đã biết áp dụng chế độ luân canh, và đã biết cách tập trung sản xuất thâm canh. Làm như vậy sẽ không mất đi độ màu mõ của đất, lại có thể nâng cao hiệu quả.
Như vậy thì vấn đề biện pháp cày cấy sai lầm lãm hỏng đất là không đúng.
Còn có một số chuyên gia có cách suy nghi mới hơn. Họ nói rằng muốn tìm nguyên nhân ra đi của người Maya thì trước hết hãy xem xét nơi quê cũ được họ chọn như thế nào đã. Chúng ta đã biết, những thành phố cổ nhất của người Maya đều không được xây dựng bên bờ sông. Người Ai Cập và người Ấn Độ thoạt tiên đều phát tích ở lưu vực các con sông Nin, sông Hằng, và các nền văn minh cổ Ai Cập, cổ Ân Độ đều được sản sinh ra bên bờ sông Nin và bên bờ sông Hằng. Sông không những chỉ đưa đến cho các đô thị cổ sự tiện lợi về ăn uống và cấp thoát nước, mà có còn là đường giao thông thuận lợi cho việc giao lưu hàng hóa. Qua những dân tộc có nền văn minh phát triển đều có thể thấy họ không thể tách rời sông ngòi.
Trái lại, người Maya lại xây dựng các thành phố phồn vinh của mình ở tận trong rừng rậm nhiệt đói. Điều đó có ý nghĩa riêng của nó.
Đọc thêm tại:
